Rok 2020 był nie tylko rokiem pandemii, lecz również rekordowych temperatur i coraz bardziej widocznych skutków kryzysu klimatycznego: powodzi, susz, burz, pożarów i plag szarańczy. Potwierdził on jednocześnie bardzo niepokojący scenariusz wskazujący, że bez podjęcia stanowczych działan świat zmierzać będzie do wzrostu temperatury o co najmniej 3°C do końca stulecia, co zintensyfikuje negatywne skutki klimatyczne.
Powyższa tendencja potwierdza potrzebę podjęcia szybkich i zdecydowanych działań na rzecz zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych niezbędnych do osiągnięcia celów Porozumienia Paryskiego, jakimi są utrzymanie wzrostu średniej, globalnej temperatury w tym stuleciu znacznie poniżej 2°C i dążenie do ograniczenia ocieplenia na poziomie 1,5°C w porównaniu do okresu przed rewolucją przemysłową.
Osiągnięcie celu Paryskiego Porozumienia Klimatycznego pozwoli ograniczyć, ale nie zupełnie wyeliminować negatywne skutki zmiany klimatu. Jednocześnie, mając na uwadze niepewność co do wysiłków na rzecz jej ograniczenia, świat musi planować, finansować i wdrażać środki adaptacji odpowiednie dla oczekiwanego zakresu wzrostu globalnej temperatury. W przeciwnym razie ludzkość będzie musiała stawić czoła dotkliwym stratom i wysokim kosztom tego kryzysu.
Misja: Adaptacja
Konieczne jest zatem podjęcie działań adaptacyjnych poprzez zbudowanie odporności oraz zwiększenie zdolności do pochłaniania gazów cieplarnianych przez wszystkie kraje świata. Adaptacja do zmian klimatu jest również kluczowym filarem porozumienia paryskiego, które wymaga od państw-sygnatariuszy zaplanowania i wdrożenia działan poprzez krajowe plany adaptacyjne, badania, monitorowanie skutków zmian klimatu oraz inwestycje w zieloną przyszłość.
Piąta edycja “Adaptation Gap Report" wskazuje, że działania adaptacyjne są obecnie szeroko osadzone w planowaniu polityki na całym świecie. 72% krajów przyjęło co najmniej jeden instrument planowania adaptacji na poziomie krajowym, a kolejne 9% jest w trakcie jego opracowywania. Ponad połowa z przyjętych dokumentów strategicznych, tzw. Krajowych Planów Adaptacyjnych, podchodzi do ryzyka związanego ze zmianami klimatu w sposób kompleksowy, obejmując swoimi działaniami odpowiednich interesariuszy.
Rosnąca świadomość klimatyczna przekłada się na coraz większą liczbę inicjatyw na szczeblu lokalnym. Autorzy Raportu wskazują na prawdopodobne przyspieszenie procesów planowania strategii adaptacyjnych. W szczególny sposób podkreślane jest znaczenie najbardziej efektywnych kosztowo, lokalnych działań związanych z ochroną i odtwarzaniem naturalnych ekosystemów. Mogą one przynosić korzyści lokalnej społeczności, m.in. związane z poprawą bioróżnorodności oraz poprawą warunków życia. Dostrzegany jest jednak problem braku zachęt dla inwestycji w tego typu działania.
Finansowanie zmiany
Autorzy Raportu wskazują na wyraźne opóźnienia w działaniach adaptacyjnych, niewystarczające finansowanie działań w krajach rozwijających się oraz problemy w osiągnięciu zaawansowanego poziomu planowanych działań tak, aby realnie zmieszały one ryzyko negatywnych konsekwencji zmiany klimatu. Roczne koszty adaptacji w samych tylko krajach rozwijających się szacuje się obecnie na 70 miliardów USD. Oczekuje się, że liczba ta osiągnie 140-300 mld USD w roku 2030 i 280-500 mld USD w roku 2050.
Raport wskazuje na pilną potrzebę zwiększenia tak publicznych, jak i prywatnych nakładów finansowych. Wprowadzanie nowych narzędzi, takich jak kryteria inwestycji w oparciu o wskaźniki zrównoważonego rozwoju, transparentność związana z ujawnianiem wpływu działalności na klimat oraz konieczność uwzględniania ryzyk związanych z klimatem w decyzjach inwestycyjnych może stymulować inwestycje w budowanie odporności na zmianę klimatu oraz umożliwić pozyskiwanie finansowania w przypadku realizacji inwestycji przyczyniających się do redukcji emisji gazów cieplarnianych.
Zielona odbudowa
Pandemia COVID-19 została zidentyfikowana jako wyraźne ryzyko dla zdolności krajów do planowania, finansowania i wdrażania działań adaptacyjnych, które w nieproporcjonalnie negatywny sposób wpłynie na najbardziej wrażliwe kraje i społeczności. Chociaż jest zbyt wcześnie, aby ocenić, w jakim stopniu pandemia COVID-19 wpłynie na globalne procesy w tym zakresie, to w perspektywie krótkoterminowej konieczność zarządzania bezpośrednimi skutkami wirusa dla zdrowia publicznego i jego następstwami gospodarczymi spowodowała, że działania adaptacyjne zostały odsunięte na dalszy plan.
W dłuższej perspektywie społeczno-gospodarcze konsekwencje pandemii będą prawdopodobnie wywierać dodatkową presję na finanse publiczne, mogąc zmienić priorytety darczyńców i instytucji publicznych w zakresie wspierania działań na rzecz klimatu. Pakiety stymulujące odbudowę po pandemii powinny wspierać działania adaptacyjne oraz przyczyniać się do obniżenia emisji gazów cieplarnianych.
Tego typu działania mają poważne uzasadnienie ekonomiczne. W roku 2019 Światowa Komisja ds. Adaptacji (the Global Commission on Adaptation) oszacowała, że inwestycje w adaptację o wartości 1,8 biliona USD przyniosłyby zwrot w wysokości 7,1 biliona USD w postaci unikniętych kosztów i innych korzyści. Chociaż w ostatniej dekadzie na całym świecie poczyniono postępy w zakresie adaptacji do zmiany klimatu, to jednak pilnie potrzebne są dalsze - ambitne i zdecydowane - działania oraz ich wsparcie finansowe.
Program Climate Leadership jest działaniem realizowanym przez UNEP/GRID-Warszawa w odpowiedzi na rezolucję UNEP/EA.4/L.5, przyjętą podczas 4. sesji Zgromadzenia ONZ ds. Środowiska (UNEA-4).
Rezolucja ”Rozwiązanie Problemów Środowiskowych Poprzez Zrównoważone Praktyki Biznesowe” wezwała biznes do transformacyjnego wysiłku dla sprostania globalnym wyzwaniom środowiskowym i klimatycznym.