Przepisy o należytej staranności w łańcuchu dostaw regulowane są przez Dyrektywę CSDDD (Corporate Sustainability Due Diligence Directive), której implementacja w krajach członkowskich Unii Europejskiej ma zostać ukończona do lipca 2026 roku. Pomimo tego wiele obszarów, takich jak tworzenie raportów ESG oraz Dyrektywa EUDR (European Union Deforestation Regulation, już teraz wymaga stosowania zasad należytej staranności. Firmy muszą przygotować się na spełnienie tych wymogów, które mają na celu ochronę środowiska, praw człowieka przez transparentne zarządzanie łańcuchem dostaw.
Zasady należytej staranności mają na celu bardziej staranny dobór surowców i dostawców, aby przeciwdziałać wylesianiu, ograniczać negatywny wpływ na środowisko i dbać o przestrzeganie praw człowieka. Fundamentem jest zmapowanie całego łańcucha dostaw i przeprowadzenie analizy ryzyka, aby zidentyfikować obszary wymagające poprawy. Na podstawie tych analiz firmy wdrażają działania minimalizujące ryzyko oraz uruchamiają systemy zgłoszeń naruszeń, które zwiększają przejrzystość i umożliwiają szybką reakcję w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Mapowanie łańcucha ma odbywać się na platformie cyfrowej, której uruchomienie zaplanowane jest na grudzień 2024 roku.
Kluczowym aspektem dla firm jest współpraca z dostawcami, którzy respektują przepisy dotyczące ochrony środowiska oraz praw człowieka. Firmy muszą upewnić się, że współpracują z podmiotami przestrzegającymi krajowych przepisów i międzynarodowych standardów. Dodatkowym atutem będzie posiadanie certyfikatów takich jak FSC (Forest Stewardship Council) czy RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil). To pozwala na obniżenie ryzyka związanego z wylesianiem i degradacją środowiska. Regularne szkolenia dla całego łańcucha dostaw, oparte na polityce CSR firmy, stanowią dodatkowe narzędzie do budowania odpowiedzialnych i zgodnych z przepisami praktyk.
Dyrektywa EUDR dotyczy następujących grup produktów:
EUDR będzie miało szczególny wpływ na branżę spożywczą. Weźmy za przykład olej palmowy: ten surowiec, powszechnie stosowany w produkcji żywności, jednocześnie jest jednym z głównych czynników przyczyniających się do wylesiania terenów tropikalnych, zwłaszcza w Azji Południowo-Wschodniej. EUDR wprowadza obowiązek stosowania zasad należytej staranności nie tylko w przypadku czystego oleju palmowego, ale również wtedy, gdy olej palmowy jest jedynie składnikiem produktu spożywczego.
Dlatego największy problem z implementacją przepisów będą miały podmioty, które importują gotowe produkty spożywcze spoza granic Unii Europejskiej. Przykładem są czekolada, margaryna, batony czy lody. Nawet jeśli ilość oleju palmowego jest minimalna, produkt podlega przepisom EUDR, co oznacza, że firma musi wdrożyć pełną procedurę należytej staranności, aby taki produkt wprowadzić na rynek. W praktyce oznacza to konieczność zweryfikowania, czy olej palmowy pochodzi z plantacji zgodnych z normami zrównoważonego rozwoju i czy nie przyczynił się do degradacji środowiska. Takie działania wymagają od firm dodatkowych zasobów, w tym narzędzi do śledzenia pochodzenia surowców i audytów dostawców.
Wynik analizy ryzyka decyduje o skali audytów. W zależności od poziomu ryzyka firma może być zobowiązana do audytowania 1% lub nawet 9% swoich dostawców. Proces należytej staranności nie kończy się na jednorazowej analizie – to ciągłe usprawnianie procesów, weryfikacja podmiotów i monitorowanie ich zgodności z przepisami. Zadanie to staje się szczególnie czasochłonne i trudne, gdy dostawcy pochodzą z odległych regionów świata. Przepisów nie można zbagatelizować, ponieważ mandaty za nieprzestrzeganie zasad należytej staranności będą ogromne. Maksymalna kara według dyrektywy to 4% obrotu przedsiębiorstwa w całej UE.
Dyrektywa ta wywiera znaczący wpływ na rynek, szczególnie w przypadku dużych firm, które współpracują z tysiącami podmiotów w łańcuchu dostaw. Oczekuje się od nich, że standardy należytej staranności będą przestrzegane przez wszystkich dostawców, tak aby spełniać wymagania regulacyjne i unikać negatywnych skutków dla reputacji i działalności operacyjnej firmy.
Podsumowanie
Należyta staranność w łańcuchu dostaw zmotywuje wiele firm do poprawy standardów pracy, zwłaszcza w obszarze przepisów środowiskowych. Największym wyzwaniem jest współpraca z podmiotami spoza Unii Europejskiej, gdzie regulacje są mniej restrykcyjne, a audyty trudniejsze do przeprowadzenia. W Polsce nie jest wcale łatwiej, wiele małych firm nie przestrzega jeszcze podstawowych wymogów, takich jak rejestracja w systemie BDO czy raportowanie do KOBiZE.
Najskuteczniejszym sposobem radzenia sobie z EUDR jest unikanie korzystania z produktów objętych tym przepisem. Jednak dla branży spożywczej wydaje się to obecnie niemożliwe, dlatego tam, gdzie to wykonalne, warto szukać dostawców europejskich, a najlepiej krajowych, którzy mogą zagwarantować zgodność z normami zrównoważonego rozwoju. Mimo przesunięcia terminu implementacji EUDR na 31 grudnia 2025 roku warto wykorzystać ten dodatkowy czas na pracę z łańcuchem dostaw, aby skutecznie wdrożyć nowe przepisy i faktycznie przyczynić się do ograniczenia wylesiania oraz redukcji negatywnych skutków dla środowiska i społeczeństwa.
Program Climate Leadership jest działaniem realizowanym przez UNEP/GRID-Warszawa w odpowiedzi na rezolucję UNEP/EA.4/L.5, przyjętą podczas 4. sesji Zgromadzenia ONZ ds. Środowiska (UNEA-4).
Rezolucja ”Rozwiązanie Problemów Środowiskowych Poprzez Zrównoważone Praktyki Biznesowe” wezwała biznes do transformacyjnego wysiłku dla sprostania globalnym wyzwaniom środowiskowym i klimatycznym.