O kluczowej roli banków w przechodzeniu do zrównoważonej gospodarki mówi się od lat. Transformacja energetyczna, wspierana przez instytucje finansowe, jest priorytetem działań dekarbonizacyjnych sygnatariuszy Porozumienia Paryskiego. Jednak czy to wystarczy, by osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 roku? W jaki sposób banki mogą jeszcze przyczynić się do redukcji emisji?
Transformacja energetyczna a rola banków
We wrześniu 2024 roku odnawialne źródła energii stanowiły 37% miksu energetycznego Polski (w całym 2023 roku – 27%). Wzrost ten napędzają prosumenci (ich mikroinstalacje stanowiły w 2023 roku 66,3% nowych mocy zainstalowanych) oraz przedsiębiorstwa, dla których modernizacja energetyczna to sposób na zmniejszenie kosztów i utrzymanie w łańcuchach wartości dużych partnerów.
Polityka energetyczna Polski zakłada przejście na OZE kosztem 1,7 mld zł do 2040 roku, co wymaga wsparcia ze strony sektora finansowego. Banki już oferują produkty takie jak kredyty ekologiczne, gwarancje Ekomax, Sustainability Linked Loans, a wkrótce mogą pojawić się nowe rozwiązania ze środków unijnych i lokalnych.
W gąszczu dostępnych opcji technologicznych i finansowych przedsiębiorcy potrzebują wsparcia w ich wyborze. Banki pełnią więc coraz częściej funkcję edukacyjną, organizując webinary, konferencje oraz pomagając w wyborze instrumentów finansowych i unijnych środków pomocowych. Stają się też dostawcą eksperckiej wiedzy technologicznej lub inżynierskiej w „zielonych” inwestycjach.
Czy wsparcie banków dla transformacji energetycznej wyczerpuje jednak ich możliwości w dążeniu do realizacji celów dekarbonizacyjnych?
Nieenergetyczne strategie dekarbonizacji i bioróżnorodność
Według raportu Fundacji Ellen MacArthur energia odpowiada za 55% emisji CO2. Pozostałe 45% pochodzi z produkcji przemysłowej, która opiera się na przetwarzaniu surowców naturalnych i w 90% przyczynia się do utraty bioróżnorodności. Tymczasem połowa światowego GDP zależna jest umiarkowanie lub wysoce od natury. Utrata bioróżnorodności i niszczenie ekosystemów są według Raportu Global Risks 2024 Światowego Forum Ekonomicznego jednym z 3 największych zagrożeń na najbliższe 10 lat.
W tym kontekście przebudowa relacji między gospodarką a środowiskiem ma zatem fundamentalne znaczenie dla nowego paradygmatu globalnego rozwoju. Rozwoju, który powinien ewoluować w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), opartej o:
W przeciwieństwie do OZE, rozwiązania GOZ nie wymuszają dużych inwestycji technicznych, co umożliwia ich szybsze wdrażanie. Wymagają jednocześnie dogłębnego przeglądu działalności, sięgnięcia do całego łańcucha wartości, a czasem konieczności zmiany modelu biznesowego, np. przejścia od modelu opartego o sprzedaż produktów do kontraktowania usług, jak w ofertach „Tire-as-a-Service” firmy Michelin czy „Cooling-as-a-Service” firmy Kaer.
Rola banków w transformacji do gospodarki obiegu zamkniętego
Włączenie zasad gospodarki cyrkularnej do planów transformacji klimatycznej przedsiębiorstw i instytucji finansowych jest niezbędne dla napędzenia zrównoważonego wzrostu gospodarczego. To właśnie banki mogą stać się motorem tej transformacji poprzez:
Przykładem takiego wsparcia jest Circular Economy Lab, założony przez Bank Intesa Sanpaolo w 2018 roku, który wspiera włoską gospodarkę w transformacji do modelu o obiegu zamkniętym.
Finansowanie przejścia na cyrkularne modele biznesowe wymaga od banków zrozumienia ich dynamiki, dostosowania procedur oceny ryzyka oraz zastosowania nowych wskaźników. Wzorem może być inicjatywa holenderskich instytucji finansowych, Kopgroep Circulair Financieren, która opracowała Kartę Wskaźników Ryzyk Cyrkularnych, pomagającą oceniać potencjał nowych przedsięwzięć cyrkularnych i zwiększającą gotowość banków do ich finansowania.
Korzyści dla banków i gospodarki
Przekierowanie środków na GOZ jest korzystne także dla banków – umożliwia im bowiem obniżenie ryzyka portfelowego dzięki zmniejszonej ekspozycji na zakłócenia w łańcuchu dostaw oraz niedobór i zmienność cen zasobów, a także zadbaniu o kapitał naturalny (bioróżnorodność i ekosystemy). Sprzyja to zwiększeniu stabilności przedsiębiorstw i sektora finansowego. Takie działania mogą przybliżyć nas do neutralności klimatycznej i wprowadzenia cyrkularnej gospodarki na skalę masową w Polsce i na świecie.
Artykuł opracowany w oparciu o następujące raporty:
Program Climate Leadership jest działaniem realizowanym przez UNEP/GRID-Warszawa w odpowiedzi na rezolucję UNEP/EA.4/L.5, przyjętą podczas 4. sesji Zgromadzenia ONZ ds. Środowiska (UNEA-4).
Rezolucja ”Rozwiązanie Problemów Środowiskowych Poprzez Zrównoważone Praktyki Biznesowe” wezwała biznes do transformacyjnego wysiłku dla sprostania globalnym wyzwaniom środowiskowym i klimatycznym.