Wysiłki na rzecz walki z kryzysem klimatycznym w większości koncentrują się na poprawie efektywności energetycznej i przyspieszeniu przejścia na odnawialne źródła energii. Działania te pozostają niezmiernie ważne, ale raport „Resource Efficiency and Climate Change: Material Efficiency Strategies for a Low-Carbon Future” pokazuje, że sporo korzyści przynieść również może podnoszenie efektywności surowcowej.
Publikacja analizuje wpływ bardziej efektywnego wykorzystywania materiałów (metali, drewna, minerałów budowlanych czy tworzyw sztucznych) na redukcję emisji gazów cieplarnianych. Przedstawiono w niej potencjał ograniczania emisji poprzez wprowadzenie odpowiednich strategii w budownictwie mieszkalnym czy w lekkich pojazdach użytkowych. Zwiększenie wydajności materiałowej, jak wyczytać możemy w raporcie, daje nam szanse na realizację celów Porozumienia Paryskiego.
Materiał IRP (Międzynarodowego Panelu Surowcowego UNEP) zrealizowany został na prośbę liderów grupy G7, stawiając sobie za cel promowanie efektywnego gospodarowania zasobami jako kluczowego działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Zaangażowany w jego tworzenie zespół ekspercki podkreśla, że emisje gazów cieplarnianych z cyklu materiałowego budynków mieszkalnych w G7 i Chinach można zmniejszyć o co najmniej 80% w roku 2050, m.in. dzięki bardziej intensywnemu użytkowaniu domów (zaprojektowanych z wykorzystaniem mniejszej ilości materiałów), jak i lepszemu recyklingowi materiałów budowlanych.
Emisje można również znacznie zredukować na poszczególnych etapach cyklu życia samochodów: przy ich produkcji, użytkowaniu i utylizacji. Przeprowadzone przez IRP modelowanie pokazuje, że emisje gazów cieplarnianych z cyklu materiałowego samochodów osobowych w roku 2050 mogą zostać zmniejszone nawet o 70% w krajach G7 i o 60% w Chinach i Indiach – w tym wypadku m.in. poprzez wspólne przejazdy (ang. ride-sharing), współużytkowanie samochodów (ang. car-sharing) oraz popularyzację mniejszych pojazdów.
NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE:
1. Bardziej efektywne wykorzystywanie materiałów daje istotne szanse na osiągnięcie celu ograniczenia wzrostu średniej, globalnej temperatury do 1,5°C
Udział emisji powstałych przy wytwarzaniu materiałów w globalnej emisji gazów cieplarnianych wzrósł z 15% w 1995 roku do 23% w 2015 roku. Technologie zwiększające wydajność ich wykorzystywania są dostępne już dzisiaj, a ich wdrożenie przy produkcji materiałów potrzebnych do budowy domów i samochodów może obniżyć emisję CO2 z cyklu życia nawet o 25 Gt w krajach G7 w latach 2016-2060.
2. Istnieją możliwości znacznego ograniczenia emisji z budynków mieszkalnych w krajach G7
Strategie efektywności materiałowej, w tym wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu, mogą zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych w cyklu materiałowym budynków mieszkalnych o 80%–100% w 2050 r. W Chinach możliwe ograniczenie emisji może wynieść 80–100%; a w Indiach do 50-70% w tym samym czasie. Działania o znaczącym potencjale to m.in. bardziej intensywne użytkowanie domów (redukcja do 70% w 2050 w krajach G7), projektowanie budynków przy użyciu mniejszej ilości materiałów (8-10% w 2050 dla G7) oraz wykorzystanie pozyskiwanego w sposób zrównoważony drewna (1-8 % w 2050 w grupie G7). Strategie wydajności materiałowej mogą również wpływać na inne etapy cyklu życia budynków mieszkalnych, prowadząc do zmniejszenia zużycia energii.
3. Istnieją możliwości znacznego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych pochodzących z samochodów osobowych
Strategie wydajności materiałowej mogą zmniejszyć emisje gazów cieplarnianych z cyklu materiałowego samochodów osobowych w 2050 r. o 57–70% w krajach G7; 29-62% w Chinach i 39-53% w Indiach. Mogą one również zmniejszyć emisje z fazy użytkowania produktu. Największe redukcje można osiągnąć poprzez zmianę sposobu użytkowania pojazdów (wspólne przejazdy - ang. ride-sharing), wspólne użytkowanie samochodów(ang. car-sharing) i przejście na mniejsze pojazdy.
4. Osiągnięcie korzyści w zakresie efektywności materiałowej jest możliwe jedynie w przypadku wdrażania odpowiednich polityk
Za mało uwagi poświęca się obecnie redukcji emisji gazów cieplarnianych w całym cyklu życia. Projekty domów i pojazdów definiują ile materiału i energii zużywa się przy produkcji i eksploatacji, określają trwałość produktów oraz możliwość ponownego użycia i recyklingu. Prawo i normy budowlane mogą ułatwiać - lub ograniczać – możliwości bardziej efektywnego wykorzystywania materiałów.
5. Jest wiele sposobów w jaki wdrażane działania mogą wpływać na efektywne wykorzystanie materiałów - często może to odbywać się w sposób pośredni
Zwiększenie intensywności użytkowania produktów może odbywać się poprzez narzędzia, takie jak podatki czy regulowanie użytkowania gruntu, ale równie ważne są preferencje i zachowania konsumentów. Efektywność materiałowa jest podatna na efekty odbicia: oszczędności finansowe mogą przełożyć się na wzrost konsumpcji - np. oszczędności wynikające z korzystania z zakwaterowania typu peer-to-peer (np. AirBnb) mogą prowadzić do większej liczby podróży i tym samym emisji gazów cieplarnianych. Odpowiednie polityki, które bezpośrednio lub pośrednio podnoszą koszty produkcji lub konsumpcji, np. podatki lub handel emisjami, mogą zmniejszyć skalę efektu odbicia.
6. Poszczególne rozwiązania należy oceniać z perspektywy cyklu życia, aby ujawnić przenoszenie obciążeń i synergie między różnymi jego etapami i sektorami
Same systemy monitorowania i wskaźników nie wskażą nam, czy dana polityka jest skuteczna. Istnieje niewiele wyczerpujących badań ilościowych ujawniających wpływ działań ukierunkowanych na efektywne wykorzystanie materiałów, ponowne wykorzystanie produktów, odnawianie i recykling na emisje gazów cieplarnianych. Ich bardziej wszechstronna analiza może przyczynić się do opracowania skutecznych rozwiązań na przyszłość.
Materiały są niezbędne do funkcjonowania współczesnych społeczeństw - należy jednak pamiętać, że ich produkcja jest istotnym źródłem gazów cieplarnianych. Emisje z tego źródła są obecnie porównywalne do sumy emisji z rolnictwa, leśnictwa i zmian sposobu użytkowania gruntów. Mimo to poświęca się im znacznie mniej uwagi. Jak pokazują szacunki IRP nadszedł czas, aby w kontekście redukcji naszego śladu węglowego przestać myśleć jedynie o efektywności energetycznej, a zacząć myśleć również o efektywnym wykorzystywaniu materiałów.
Program Climate Leadership jest działaniem realizowanym przez UNEP/GRID-Warszawa w odpowiedzi na rezolucję UNEP/EA.4/L.5, przyjętą podczas 4. sesji Zgromadzenia ONZ ds. Środowiska (UNEA-4).
Rezolucja ”Rozwiązanie Problemów Środowiskowych Poprzez Zrównoważone Praktyki Biznesowe” wezwała biznes do transformacyjnego wysiłku dla sprostania globalnym wyzwaniom środowiskowym i klimatycznym.